Hạch toán thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp là hình thức xác định thuế phải nộp dựa trên tỷ lệ phần trăm của doanh thu, áp dụng riêng cho từng ngành nghề kinh doanh. Phương pháp này thường được sử dụng bởi hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ hoặc đơn vị chưa đủ điều kiện khấu trừ thuế đầu vào. Để nắm rõ quy trình kê khai, sử dụng hóa đơn và thực hiện hạch toán đúng quy định, tham khảo ngay nội dung chi tiết trong bài viết sau.
1. Cách tính thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp
Theo Điều 13 Thông tư 219/2013/TT-BTC, thuế giá trị gia tăng (GTGT) tính theo phương pháp trực tiếp có hai hình thức xác định:
1 – Tính thuế GTGT bằng giá trị gia tăng nhân với thuế suất: Áp dụng cho các hoạt động kinh doanh đặc thù như mua bán và chế tác vàng, bạc, đá quý:
Công thức:
Số thuế GTGT phải nộp = Giá trị gia tăng × Thuế suất thuế GTGT (10%)
Trong đó: Giá trị gia tăng = Giá thanh toán bán ra – Giá thanh toán mua vào tương ứng.
- Giá thanh toán của vàng, bạc, đá quý bán ra là giá thực tế ghi trên hóa đơn, bao gồm tiền công chế tác, thuế GTGT và các khoản phụ thu khác (nếu có).
- Giá thanh toán của vàng, bạc, đá quý mua vào là giá trị vàng, bạc, đá quý mua hoặc nhập khẩu đã bao gồm thuế GTGT.
- Nếu giá thanh toán bán ra lớn hơn giá thanh toán mua vào (tức là giá trị gia tăng dương), số thuế GTGT phải nộp được tính bằng giá trị gia tăng × 10%.
- Nếu trong kỳ có cả giá trị gia tăng dương (+) và giá trị gia tăng âm (-), thì được bù trừ giữa hai khoản này. Trường hợp chỉ phát sinh giá trị gia tăng âm hoặc giá trị dương không đủ để bù trừ hết phần âm, doanh nghiệp được kết chuyển phần âm sang kỳ tính thuế tiếp theo trong cùng năm dương lịch.
- Nếu đến cuối năm dương lịch vẫn còn giá trị âm chưa bù trừ hết, doanh nghiệp không được chuyển sang năm sau và kỳ tính thuế mới sẽ tính lại từ đầu.
Ví dụ 1: Cửa hàng A mua 1 lượng vàng với giá thanh toán 50 triệu đồng (đã bao gồm thuế GTGT) và bán ra với giá thanh toán 55 triệu đồng.
- Giá trị gia tăng = 55 triệu – 50 triệu = 5 triệu đồng
- Thuế GTGT phải nộp = 5 triệu x 10% = 0,5 triệu đồng (500.000 đồng)
Ví dụ 2: Trong kỳ tính thuế, cửa hàng B có 2 giao dịch:
- Giao dịch 1: Bán vàng, giá trị gia tăng dương 6 triệu đồng (+6 triệu đồng).
- Giao dịch 2: Bán bạc, giá trị gia tăng âm 4 triệu đồng (-4 triệu đồng).
Thì suy ra:
- Giá trị gia tăng sau bù trừ = 6 – 4 = 2 triệu đồng.
- Thuế GTGT phải nộp = 2 triệu x 10% = 0,2 triệu đồng (200.000 đồng).
Ví dụ 3: Cửa hàng C chỉ có giao dịch bán đá quý trong kỳ với giá trị gia tăng âm 3 triệu đồng (-3 triệu đồng). Do không có giá trị dương để bù trừ, phần giá trị gia tăng âm được kết chuyển sang kỳ tính thuế tiếp theo trong cùng năm dương lịch để bù trừ khi phát sinh giá trị dương.
Ví dụ 4: Trong cả năm, cửa hàng D chỉ phát sinh giá trị gia tăng âm, với tổng cộng giá trị gia tăng âm là 5 triệu đồng (-5 triệu đồng), và không có kỳ nào phát sinh giá trị dương để bù trừ. Sau khi kết thúc năm dương lịch, phần giá trị gia tăng âm không được kết chuyển sang năm sau, đồng nghĩa kỳ tiếp theo sẽ tính lại từ đầu.
2 – Tính thuế GTGT phải nộp theo tỷ lệ % trên doanh thu:
a) Đối tượng áp dụng:
- Doanh nghiệp đang hoạt động có doanh thu hàng năm dưới 1 tỷ đồng, trừ trường hợp doanh nghiệp đăng ký tự nguyện áp dụng phương pháp khấu trừ thuế (theo khoản 3 Điều 12 Thông tư 219/2013/TT-BTC, được sửa đổi, bổ sung tại khoản 3 Điều 3 Thông tư 119/2014/TT-BTC).
- Doanh nghiệp mới thành lập, trừ trường hợp đăng ký tự nguyện áp dụng phương pháp khấu trừ.
- Hộ, cá nhân kinh doanh.
- Tổ chức nước ngoài, cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam theo hợp đồng nhà thầu, hợp đồng nhà thầu phụ.
- Tổ chức kinh tế khác không phải là doanh nghiệp, trừ khi đăng ký nộp thuế theo phương pháp khấu trừ.
b) Công thức:
Số thuế GTGT phải nộp = Tỷ lệ % x Doanh thu
Trong đó:
- Tỷ lệ % áp dụng theo từng ngành nghề hoạt động cụ thể như sau:
-
- Hoạt động phân phối, cung cấp hàng hóa được áp dụng mức tỷ lệ 1%.
- Hoạt động dịch vụ, xây dựng không bao thầu nguyên vật liệu được áp dụng mức tỷ lệ 5%.
- Hoạt động sản xuất, vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa, xây dựng có bao thầu nguyên vật liệu được áp dụng mức tỷ lệ 3%.
- Hoạt động kinh doanh khác được áp dụng mức tỷ lệ 2%.
- Doanh thu tính thuế GTGT là tổng tiền bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ thực tế ghi trên hóa đơn bán hàng (bao gồm cả các khoản phụ thu, phí thu thêm).
- Trường hợp các tổ chức, cơ sở kinh doanh có doanh thu bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT hoặc doanh thu hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu, thì không áp dụng tỷ lệ % để tính thuế.
|
Lưu ý: Nếu cơ sở kinh doanh hoạt động trong nhiều ngành nghề và áp dụng từ hai mức tỷ lệ thuế GTGT trở lên, doanh nghiệp cần tách riêng doanh thu của từng nhóm ngành nghề để áp dụng đúng tỷ lệ thuế tương ứng. Trường hợp không thể xác định doanh thu của từng nhóm hoặc không thể tách riêng hoạt động kinh doanh theo từng tỷ lệ thuế, doanh nghiệp sẽ phải áp dụng mức tỷ lệ thuế cao nhất trong số các nhóm ngành. Đối với cá nhân và hộ kinh doanh nộp thuế GTGT theo phương pháp khoán, người nộp thuế cần đăng ký với cơ quan thuế để xác định doanh thu và tính thuế theo tỷ lệ phần trăm trên doanh thu khoán. Nếu hộ hoặc cá nhân kinh doanh trong nhiều lĩnh vực khác nhau, cơ quan thuế sẽ xác định số thuế cần nộp dựa trên tỷ lệ của ngành nghề chính hoạt động kinh doanh. |
Ví dụ 1: Công ty A chuyên phân phối hàng hóa trong nước, doanh thu tháng 8/2025 là 500 triệu đồng.
- Tỷ lệ thuế áp dụng: 1% (phân phối hàng hóa).
- Số thuế GTGT phải nộp = 500.000.000 x 1% = 5.000.000 đồng.
Ví dụ 2: Doanh nghiệp B có doanh thu 300 triệu đồng từ việc bán hàng hóa xuất khẩu trong tháng 8/2025. Tuy nhiên, doanh thu xuất khẩu thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT nên không áp dụng tỷ lệ % và không phải nộp thuế GTGT theo phương pháp này.
Ví dụ 3: Doanh nghiệp C vừa phân phối hàng hóa (tỷ lệ 1%) với doanh thu 400 triệu đồng, vừa cung cấp dịch vụ sửa chữa (tỷ lệ 5%) với doanh thu 100 triệu đồng.
- Số thuế GTGT từ phân phối hàng hóa = 400.000.000 x 1% = 4.000.000 đồng
- Số thuế GTGT từ dịch vụ = 100.000.000 x 5% = 5.000.000 đồng
- Tổng thuế GTGT phải nộp = 9.000.000 đồng.
Ví dụ 4: Hộ kinh doanh D vừa bán hàng hóa (tỷ lệ 1%) vừa cung cấp dịch vụ (tỷ lệ 5%) với tổng doanh thu 200 triệu đồng, nhưng không thể tách riêng doanh thu từng hoạt động. Theo quy định, phải áp dụng tỷ lệ cao nhất.
- Số thuế GTGT phải nộp = 200.000.000 x 5% = 10.000.000 đồng.
Ví dụ 5: Hộ kinh doanh E đăng ký phương pháp khoán với doanh thu 150 triệu đồng/tháng từ dịch vụ ăn uống (tỷ lệ 3%). Cơ quan thuế ấn định mức khoán doanh thu và tỷ lệ thuế.
Theo đó, số thuế GTGT phải nộp = 150.000.000 x 3% = 4.500.000 đồng.
Khi thực hiện kê khai và hạch toán thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp, kế toán cần nắm rõ quy định về sổ sách kế toán để đảm bảo chứng từ, hóa đơn và các sổ chi tiết đều được ghi nhận đúng quy trình. Việc tuân thủ đúng quy định giúp hạn chế sai sót trong quyết toán thuế và tránh rủi ro về xử phạt hành chính.
2. Hướng dẫn chi tiết cách kê khai và hạch toán thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp
Việc kê khai, sử dụng hóa đơn và hạch toán thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp phải được thực hiện đầy đủ như sau:
2.1. Mẫu hoá đơn được sử dụng
Khi kê khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp, tổ chức và cơ sở kinh doanh phải sử dụng hóa đơn bán hàng (hóa đơn trực tiếp). Đối với hộ kinh doanh, hóa đơn chỉ có giá trị pháp lý khi được Chi cục Thuế quản lý cấp.
2.2. Cách kê khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp
Tùy theo hình thức tính thuế (trên doanh thu hoặc trên giá trị gia tăng), doanh nghiệp cần kê khai theo mẫu tương ứng do cơ quan thuế quy định:
1 – Đối với phương pháp trực tiếp trên GTGT
Các cơ sở, tổ chức kinh doanh các mặt hàng đặc thù như vàng, bạc, đá quý phải kê khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp trên giá trị gia tăng, sử dụng mẫu số 03/GTGT. Khi lập tờ khai, người nộp thuế cần chú ý đến các chỉ tiêu quan trọng sau:
- [21]: Giá trị gia tăng âm được kết chuyển từ kỳ trước trong cùng năm tài chính.
- [22]: Tổng doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ thực tế bán ra (vàng, bạc, đá quý) ghi trên hóa đơn.
- [23]: Tổng giá mua vào của hàng hóa, dịch vụ (bao gồm vàng, bạc, đá quý mua trong nước hoặc nhập khẩu).
- [24]: Số điều chỉnh làm tăng giá trị gia tăng âm do sai sót hoặc khai thiếu ở kỳ trước.
- [25]: Số điều chỉnh làm giảm giá trị gia tăng âm của kỳ trước.
- [26]: Giá trị gia tăng chịu thuế trong kỳ, tính theo công thức: [26] = [22] – [23] – [21] – [24] + [25].
- [27]: Số thuế GTGT phải nộp, tính bằng 10% của chỉ tiêu [26].
Ví dụ: Trong quý I/2025, Công ty B có tình hình kinh doanh như sau:
- Tổng doanh thu bán vàng, bạc, đá quý: 450.000.000 đồng (đã bao gồm thuế GTGT).
- Tổng giá mua vào: 400.000.000 đồng.
- Không có giá trị gia tăng âm từ kỳ trước và không có điều chỉnh tăng/giảm.
Khi đó:
- Giá trị gia tăng chịu thuế = 450.000.000 – 400.000.000 = 50.000.000 đồng
- Thuế GTGT phải nộp = 50.000.000 x 10% = 5.000.000 đồng
Ngược lại, nếu doanh thu bán ra nhỏ hơn giá mua vào, ví dụ chỉ đạt 350.000.000 đồng, thì giá trị gia tăng sẽ âm -50.000.000 đồng. Số âm này được ghi vào chỉ tiêu [21] và kết chuyển sang kỳ sau trong cùng năm tài chính để bù trừ khi phát sinh giá trị dương.
2 – Đối với phương pháp trực tiếp trên doanh thu
Doanh nghiệp có thể thực hiện kê khai thuế trực tuyến tại Cổng thông tin Thuế điện tử (https://thuedientu.gdt.gov.vn/) hoặc bằng phần mềm HTKK. Đối tượng kê khai gồm:
- Doanh nghiệp có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm.
- Cá nhân, hộ kinh doanh.
- Các tổ chức, cơ sở mới thành lập chưa đăng ký phương pháp khấu trừ.
Việc kê khai được thực hiện theo mẫu số 04/GTGT, trong đó cần lưu ý các chỉ tiêu quan trọng:
- [21]: Tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ không chịu thuế hoặc chịu thuế suất 0%.
- [22]: Tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ thuộc nhóm ngành chịu thuế suất 1%.
- [24]: Tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ thuộc nhóm ngành chịu thuế suất 5%.
- [26]: Tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ thuộc nhóm ngành chịu thuế suất 3%.
- [28]: Tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ thuộc nhóm ngành chịu thuế suất 2%.
Ví dụ: Trong Quý I/2025, Công ty A có tình hình doanh thu như sau:
- Doanh thu từ hoạt động bán hàng hóa: 300.000.000 đồng (tỷ lệ thuế GTGT 1%).
- Doanh thu từ dịch vụ sửa chữa thiết bị: 50.000.000 đồng (tỷ lệ thuế GTGT 5%).
- Doanh thu từ cho thuê văn phòng: 100.000.000 đồng (tỷ lệ thuế GTGT 2%).
Công ty kê khai trên mẫu 04/GTGT như sau:
- [22]: 300.000.000 đồng.
- [24]: 50.000.000 đồng.
- [28]: 100.000.000 đồng.
2.3. Cách hạch toán thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp
Việc hạch toán thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp có một số điểm khác biệt so với phương pháp khấu trừ, đặc biệt là trong cách xử lý phần thuế mua vào và doanh thu bán ra. Cụ thể:
1 – Hạch toán thuế GTGT mua vào
Đối với các cơ sở, tổ chức kinh doanh kê khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp, phần thuế GTGT đầu vào sẽ không được khấu trừ (tức là không ghi nhận vào tài khoản 133, Thuế GTGT được khấu trừ). Thay vào đó, số thuế GTGT mua vào được cộng trực tiếp vào nguyên giá của hàng hóa, tài sản cố định hoặc dịch vụ, hoặc được hạch toán vào chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN.
2 – Hạch toán thuế GTGT bán ra
Khi xuất hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ, các cơ sở kinh doanh sử dụng hóa đơn bán hàng (không phải hóa đơn GTGT) và có thể ghi sổ kế toán theo hai cách:
- Trường hợp 1: Kế toán ghi nhận doanh thu và phần thuế GTGT phải nộp riêng biệt, giúp dễ dàng theo dõi nghĩa vụ thuế trong kỳ.
- Trường hợp 2: Doanh thu được ghi nhận bao gồm cả thuế GTGT phải nộp. Ở kỳ kế toán xác định thuế GTGT, kế toán sẽ thực hiện ghi giảm doanh thu hoặc thu nhập tương ứng với phần thuế GTGT phải nộp, đảm bảo phản ánh đúng kết quả kinh doanh thực tế.
Để việc ghi chép và theo dõi số liệu thuận tiện hơn, kế toán có thể áp dụng mẫu sổ sách kế toán theo thông tư 88. Mẫu sổ này được chuẩn hóa theo quy định mới, phù hợp với các doanh nghiệp kê khai thuế GTGT trực tiếp, giúp minh bạch doanh thu – chi phí và tối ưu công tác quản lý tài chính nội bộ.
3. Câu hỏi thường gặp khi làm sổ sách kế toán theo phương pháp trực tiếp
3.1. Câu hỏi 1: Doanh nghiệp kê khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp thì có tính thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp trực tiếp không?
Không. Việc kê khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sẽ tính thuế TNDN theo phương pháp trực tiếp. Để được áp dụng tính thuế TNDN theo tỷ lệ % trên doanh thu, doanh nghiệp cần đáp ứng điều kiện quy định tại Điều 3 Thông tư 78/2014/TT-BTC và phải có văn bản chấp thuận của cơ quan thuế quản lý trực tiếp.
3.2. Câu hỏi 2: Thời hạn nộp tờ khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp được quy định theo luật hiện nay như nào?
Theo khoản 3 Điều 10 Thông tư 156/2013/TT-BTC, thời hạn nộp tờ khai thuế nói riêng và hồ sơ khai thuế nói chung được quy định như sau:
- Nếu doanh nghiệp kê khai theo tháng, thời hạn nộp chậm nhất là ngày 20 của tháng liền kề sau tháng phát sinh nghĩa vụ thuế.
- Nếu kê khai theo quý, thời hạn nộp chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng đầu tiên trong quý kế tiếp quý phát sinh nghĩa vụ thuế.
- Nếu đơn vị thực hiện kê khai nộp tờ khai thuế GTGT theo năm thì hạn nộp muộn nhất là ngày thứ 30 của tháng đầu tiên của năm dương lịch.
3.3. Câu hỏi 3: Doanh nghiệp kê khai thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp có gì giống và khác so với kê khai thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ?
Cả hai phương pháp đều yêu cầu doanh nghiệp lập sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và tờ khai quyết toán thuế TNDN. Tuy nhiên, điểm khác biệt nằm ở việc hạch toán:
- Phương pháp trực tiếp không sử dụng tài khoản 133 – Thuế GTGT được khấu trừ.
- Phương pháp khấu trừ được phép khấu trừ thuế GTGT đầu vào khi xác định số thuế phải nộp.
Hiểu rõ cách hạch toán thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp giúp doanh nghiệp, hộ kinh doanh làm tròn nghĩa vụ thuế, giảm thiểu sai sót và rủi ro trong quá trình quyết toán. Nếu cần đội ngũ kế toán chuyên nghiệp hỗ trợ kê khai, lập báo cáo hoặc hạch toán thuế đúng quy định, hãy liên hệ Kế toán MK, đơn vị uy tín trong lĩnh vực kế toán, thuế, pháp lý và luôn đồng hành cùng doanh nghiệp trên hành trình phát triển bền vững.
Kế toán MK cung cấp dịch vụ thành lập, giải thể doanh nghiệp và kế toán – thuế trọn gói, đồng hành cùng sự phát triển bền vững của hộ kinh doanh và doanh nghiệp vừa, nhỏ:
Trụ sở chính Hồ Chí Minh:
- Địa chỉ: 652/31B Quốc lộ 13, Phường Hiệp Bình, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam.
- Mã số thuế: 0317916553
Văn phòng đại diện Hồng Ngự, Đồng Tháp:
- Địa chỉ: 120 Xuân Diệu, Phường Hồng Ngự, Tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam.
- Mã số thuế: 0317916553-001
Thông tin liên hệ:
- Dịch vụ pháp lý: 0909 526 598 (Mrs. Thương)
- Dịch vụ kế toán: 0915 101 726 (Mrs. Thảo) | 0908 847 986 (Mr. Nhân)
- Email: info@ketoanmk.com
- Website: www.ketoanmk.com
Thời gian làm việc:
- Thứ 2 – Thứ 6: 8:00 AM – 5:30 PM
- Thứ 7: 8:00 AM – 4:30 PM
